Σπονδυλολίσθηση

Η σπονδυλολίσθηση είναι μια κατάσταση από την οποία ταλαιπωρούνται τόσο νέοι σε ηλικία άνθρωποι, συνήθως μετά τα 30 τους, όσο και άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, μετά τα 50 έτη δηλαδή. Σπάνια διαγιγνώσκεται σε παιδιά, αφού ολοκληρωθεί η οστική τους ανάπτυξη, ενώ τα κορίτσια φαίνεται να έχουν μεγαλύτερη προδιάθεση για τη συγκεκριμένη πάθηση σε σύγκριση με τα αγόρια.

Τι είναι η σπονδυλολίσθηση

Η σπονδυλολίσθηση αποτελεί μια πάθηση της σπονδυλικής στήλης κατά την οποία ένας σπόνδυλος μετατοπίζεται πάνω στον υποκείμενό του. Η ολίσθηση σπονδύλων, στη μεγάλη πλειονότητα των περιπτώσεων, είναι πρόσθια και, σπανιότερα, οπίσθια ή πλάγια. Η συγκεκριμένη πάθηση μπορεί να προκύψει ως αποτέλεσμα διαφορετικών παραγόντων, από τους οποίους προκύπτουν και οι διάφοροι τύποι του για τους οποίους θα μιλήσουμε στη συνέχεια. Μπορεί να προκαλέσει μια σειρά από συμπτώματα στους ασθενείς δυσχεραίνοντας την καθημερινότητα και την ποιότητα ζωής τους και μπορεί να αντιμετωπιστεί με διάφορα συντηρητικά μέσα ή χειρουργικά, αν πρόκειται για πιο σοβαρά περιστατικά ή αν η συντηρητική θεραπεία δεν είχε τα προσδοκώμενα αποτελέσματα.

Είδη σπονδυλολίσθησης

Η σπονδυλολίσθηση ταξινομείται σε διάφορους τύπους, ανάλογα με το αίτιο το οποίο την προκαλεί. Από την ταξινόμηση κατά Wiltse προκύπτουν τα εξής είδη:

• ισθμική ή λυτική
• εκφυλιστική
• δυσπλαστική ή συγγενής
• τραυματική 
• παθολογική
• ιατρογενής

Ισθμική ή λυτική σπονδυλολίσθηση

Η ισθμική ή αλλιώς λυτική σπονδυλολίσθηση ακολουθεί τη σπονδυλόλυση, κατά την οποία έχουμε διαχωρισμό ή λύση (εξού και η λυτική σπονδυλολίσθηση) μεταξύ της κάτω και της άνω αρθρικής απόφυσης των σπονδύλων. Η λύση αυτή, η οποία προκαλείται κατά κύριο λόγο εξαιτίας κάποιου μικροκατάγματος κόπωσης έχει ως αποτέλεσμα την πιο εύκολη πρόσθια μετατόπιση του υπερκείμενου σπονδύλου στον υποκείμενο. Αυτός ο τύπος και η εκφυλιστική σπονδυλολίσθηση αποτελούν τους δύο πιο συχνούς τύπους της πάθησης. 

Εκφυλιστική σπονδυλολίσθηση

Η εκφυλιστική σπονδυλολίσθηση αποτελεί τη μορφή της πάθησης στην οποία έχουμε μεν πρόσθια ολίσθηση σπονδύλου εξαιτίας του ισθμού που έχει επιμηκυνθεί, αλλά δεν έχουμε τον διαχωρισμό της συνέχειας του ισθμού. Ο τύπος αυτός προκύπτει ως συνέπεια της φυσικής φθοράς των σπονδυλικών δομών σε βάθος χρόνου και εμφανίζεται σε ανθρώπους μέσης ηλικίας και γηραιότερους. Το αποτέλεσμα είναι να χάνεται η ελαστικότητα των δομών αυτών (π.χ. των μεσοσπονδύλιων δίσκων, των συνδέσμων της σπονδυλικής στήλης και των αρθρικών αποφύσεων). Κατ’ επέκταση, έχουμε μείωση της δύναμης στήριξης της σπονδυλικής και πιο εύκολη πρόσθια μετατόπιση του σπονδύλου λόγω της αστάθειας που προκαλείται μακροπρόθεσμα. 

Δυσπλαστική ή συγγενής σπονδυλολίσθηση

Η δυσπλαστική ή συγγενής σπονδυλολίσθηση εμφανίζεται σε άτομα τα οποία έχουν εκ γενετής (συγγενείς) ανωμαλίες στις αρθρικές αποφύσεις της οσφυοϊεράς περιοχής. Στη μορφή αυτή της πάθησης είτε έχουμε έλλειψη της μίας ή και των δύο αρθρικών αποφύσεων είτε ατελή σχηματισμό του ή τους. Το αποτέλεσμα είναι να μετατοπίζεται το Ο5 πάνω στο ιερό οστό. Σε πολλές περιπτώσεις δυσπλαστικής σπονδυλολίσθησης έχουμε σπονδυλική στένωση σε νεαρή ηλικία. 

Τραυματική σπονδυλολίσθηση

Η τραυματική σπονδυλολίσθηση, όπως μαρτυρά το όνομά της, προκαλείται από έναν τραυματισμό σε κάποια περιοχή του σπονδύλου, αλλά όχι στον ισθμό (ισθμική σπονδυλολίσθηση) η οποία οδηγεί σε κάταγμα του σπονδύλου. Η τραυματική σπονδυλολίσθηση συνδέεται συχνά με μεγάλης έντασης αστάθεια ή και βλάβες νευρολογικής φύσης σε άλλες περιπτώσεις.

Παθολογική σπονδυλολίσθηση

Η παθολογική σπονδυλολίσθηση, η οποία είναι μία από τις πλέον σπάνιες μορφές της σπονδυλολίσθησης, οφείλεται σε παθολογικές καταστάσεις, όπως είναι οι μεταβολικές νόσοι των οστών και των συνδέσμων, η οστεοπόρωση, το σύνδρομο Marfan, η νόσος Paget και άλλες παθήσεις. Εξαιτίας νόσων όπως αυτές επηρεάζεται η συνοχή της μεσοσπονδύλιας διάρθρωσης και έχουμε την εξέλιξή τους σε υπεξάρθρημα των σπονδυλικών σωμάτων, με αποτέλεσμα να διευκολύνεται η μετατόπιση των σπονδύλων.

Ιατρογενής σπονδυλολίσθηση

Η ιατρογενής σπονδυλολίσθηση μπορεί να εμφανιστεί μετά από χειρουργικές επεμβάσεις στη σπονδυλική στήλη. Η πεταλεκτομή αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα επέμβασης μετά το πέρας της οποίας διαγιγνώσκεται σπονδυλολίσθηση στον ασθενή.

Αιτίες

Οι αιτίες της σπονδυλολίσθησης ποικίλλουν ανάλογα με τον τύπο της. Συνοψίζοντας τα αίτια, προκύπτουν τα παρακάτω:

• η επαναλαμβανόμενη καταπόνηση ή μικροτραυματισμοί που οδηγούν σε κάταγμα του ισθμού, για την περίπτωση της ισθμικής
• η φθορά των μεσοσπονδύλιων δίσκων και των αρθρώσεων λόγω γήρανσης, όσον αφορά την εκφυλιστική
• οι συγγενείς ανωμαλίες στη δομή της σπονδυλικής στήλης, στις περιπτώσεις της δυσπλαστικής 
• οι άμεσοι τραυματισμοί, όπως προκύπτουν από διάφορα ατυχήματα ή και πτώσεις, για την περίπτωση της τραυματικής
• οι διάφορες παθήσεις οι οποίες αποδυναμώνουν τον σπόνδυλο, όσον αφορά την παθολογική
• ενδεχόμενες επιπλοκές μετά από χειρουργικές επεμβάσεις στη σπονδυλική στήλη, στις περιπτώσεις της ιατρογενούς

Συμπτώματα

Σε αρκετές περιπτώσεις, η σπονδυλολίσθηση παραμένει ασυμπτωματική και ως εκ τούτου δεν διαγιγνώσκεται και δεν αντιμετωπίζεται. Τα συμπτώματα της σπονδυλολίσθησης, όταν υπάρχουν, μπορεί να διαφέρουν από ασθενή σε ασθενή ανάλογα με τον τύπο της καθώς και τον βαθμό της ολίσθησης και την πίεση στα νεύρα. Η συμπτωματολογία της πάθησης μπορεί να περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων:

• πόνο στη μέση (οσφυαλγία): Ο πόνος στη μέση είναι εντοπισμένος στην οσφυϊκή περιοχή και ενδέχεται να επιδεινώνεται τόσο κατά την κίνηση όσο και με την ορθοστασία. 
• πόνο στα κάτω άκρα: Πρόκειται για πόνο ο οποίος ακτινοβολεί στους γλουτούς ή τα πόδια, ιδιαίτερα όταν υπάρχει πίεση στα νεύρα. Σε κάποιες περιπτώσεις, έχουμε και μυϊκούς σπασμούς, ιδιαίτερα στην περιοχή των προσαγωγών.
• μυϊκή αδυναμία: Η μείωση της δύναμης στα κάτω άκρα είναι ένα αρκετά σύνηθες σύμπτωμα της σπονδυλολίσθησης.
• μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα: Η αίσθηση μουδιάσματος ή μυρμηγκιάσματος στα πόδια μπορεί, επίσης, να συνοδεύει την πάθηση.
• δυσκολία στο περπάτημα: Η περιορισμένη κινητικότητα λόγω του πόνου ή της αδυναμίας που αισθάνεται ο ασθενής είναι αναμενόμενη για την περίπτωση της σπονδυλολίσθησης.

Διάγνωση

Η διάγνωση της σπονδυλολίσθησης προκύπτει έπειτα από μια σειρά ενεργειών και εξετάσεων, οι οποίες είναι οι παρακάτω:

• η λήψη πλήρους ιατρικού ιστορικού του ασθενή: Εδώ περιλαμβάνεται και η καταγραφή των διαφόρων συμπτωμάτων τα οποία έχει παρατηρήσει ο ασθενής καθώς και των παραγόντων κινδύνου οι οποίοι ενδεχομένως ενισχύουν τις πιθανότητες να πρόκειται για σπονδυλολίσθηση.
• η διενέργεια φυσικής εξέτασης: Κατά την κλινική εξέταση του ασθενή, ο γιατρός θα αξιολογήσει την κινητικότητα, τη δύναμη και τη νευρολογική λειτουργία. 
• η πραγματοποίηση των απαραίτητων απεικονιστικών εξετάσεων: Σε αυτές ανήκουν οι ακτινογραφίες, στις οποίες απεικονίζεται η μετατόπιση των σπονδύλων. Η μαγνητική τομογραφία (MRI) γίνεται προκειμένου να αξιολογηθεί τόσο η πίεση στα νεύρα όσο και η κατάσταση των μαλακών ιστών. Σε κάποιες περιπτώσεις, ο γιατρός θα συστήσει και την αξονική τομογραφία (CT), καθώς μέσω αυτής παρέχονται λεπτομερείς εικόνες των οστικών δομών.

Θεραπεία σπονδυλολίσθησης

Η θεραπεία της σπονδυλολίσθησης προκύπτει από έναν συνδυασμό παραγόντων όπως είναι το είδος της, ο βαθμός της μετατόπισης, η σοβαρότητα των συμπτωμάτων και οι επιπτώσεις στην καθημερινή ζωή του ασθενή. Διακρίνεται σε συντηρητική και χειρουργική, σχεδιάζεται από τον νευροχειρουργό αφού έχει προηγηθεί η διαδικασία της διάγνωσης και είναι πάντα εξατομικευμένη και απολύτως στοχευμένη στις ανάγκες του εκάστοτε ασθενή.

Συντηρητική

Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, η αντιμετώπιση η οποία συστήνεται αρχικά είναι συντηρητική και μπορεί να περιλαμβάνει:

• ξεκούραση και αποφυγή της καταπόνησης της σπονδυλικής στήλης: Η αποφυγή όλων αυτών των δραστηριοτήτων οι οποίες μπορεί να επιδεινώνουν τον πόνο, όπως είναι η άρση μεγάλου βάρους και οι έντονες σωματικές δραστηριότητες, αποτελεί πάντα το πρώτο βήμα της συντηρητικής θεραπείας.
• φαρμακευτική αγωγή: Τα αναλγητικά και τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα, η ιβουπροφαίνη για παράδειγμα, συστήνονται για τη μείωση τόσο του πόνου στη μέση και τα κάτω άκρα όσο και της φλεγμονής. Ακόμα, μπορεί να συστηθούν μυοχαλαρωτικά από τον γιατρό, ούτως ώστε να ανακουφιστεί από τους μυϊκούς σπασμούς ο ασθενής, εφόσον ταλαιπωρείται από αυτούς. Σε περιπτώσεις ακόμα πιο έντονου πόνου, ενδέχεται να χορηγηθούν ισχυρότερα αναλγητικά φάρμακα.
• εγχύσεις στεροειδών: Οι ενέσεις κορτικοστεροειδών απευθείας στην περιοχή του πόνου είναι σε κάποιες περιπτώσεις απαραίτητη για την αποτελεσματικότερη μείωση της φλεγμονής και της πίεσης στα νεύρα.
• φυσικοθεραπεία: Μέσα από ειδικές ασκήσεις ενδυνάμωσης των στηρικτικών μυών της οσφυϊκής μοίρας καθώς και των μυών του πυελικού εδάφους, στοχεύουμε στον καλύτερο δυνατό έλεγχο και τη σταθεροποίηση της σπονδυλικής στήλης. Οι διατάσεις και οι ασκήσεις ευκαμψίας γίνονται με στόχο τη βελτίωση της κινητικότητας.
• υποστήριξη με κηδεμόνα: Η χρήση κηδεμόνα για τον περιορισμό των κινήσεων, τη σταθεροποίηση της σπονδυλικής στήλης και κατ’ επέκταση την ανακούφιση από τον πόνο και τα λοιπά συμπτώματα αποτελεί, επίσης, βασικό κομμάτι της συντηρητικής θεραπείας της σπονδυλολίσθησης. Ο κατάλληλος τύπος κηδεμόνα είναι ο  αντιλορδωτικός, ο οποίος στοχεύει στη μείωση της λόρδωσης δηλαδή. Ο χρόνος ο οποίος απαιτείται για τη χρήση του εξαρτάται ανά ασθενή, αλλά προτείνεται πάντα να φοριέται όταν ο ασθενής είναι σε όρθια θέση και να συνδυάζεται με κάποια άσκηση, ώστε να μην χαλαρώνει το μυϊκό σύστημα κατά την εφαρμογή του. 

Χειρουργική

Στην περίπτωση που η συντηρητική θεραπεία αποτύχει να ανακουφίσει τα συμπτώματα ή εάν η ολίσθηση είναι σοβαρή, ο γιατρός συνήθως συστήνει στον ασθενή μια χειρουργική επέμβαση. Ακόμα, το χειρουργείο μπορεί να είναι η μοναδική λύση θεραπείας για περιπτώσεις παιδιών τα οποία βρίσκονται ακόμα στην ανάπτυξη και η μετατόπιση η οποία έχει διαγνωστεί ξεπερνά το 50% ή για περιπτώσεις ενήλικων ασθενών με ολίσθηση 75% και πλέον.

Η χειρουργική μέθοδος η οποία θα επιλεγεί δεν είναι κοινή για κάθε έναν από τους ασθενείς, αλλά επιλέγεται από τον νευροχειρουργό με βάση τα δεδομένα κάθε περίπτωσης. 

Σε πολλές περιπτώσεις, υπάρχουν δύο στάδια χειρουργικής θεραπείας, οπότε έχουμε πρώτα την αποσυμπίεση, τη λεγόμενη πεταλεκτομή, και ακολουθεί η σπονδυλοδεσία. 

Αποσυμπίεση - Πεταλεκτομή

Κατά την πεταλεκτομή, η οποία αποτελεί μία από τις πιο παλιές χειρουργικές επεμβάσεις αποσυμπίεσης, πραγματοποιείται πάντα υπό γενική αναισθησία. Κατά τη χειρουργική αυτή επέμβαση γίνεται αφαίρεση της ακανθώδους υπόφυσης και των οπίσθιων πλαγίων πετάλων του σπονδύλου και, αφού ολοκληρωθεί η όλη διαδικασία, ακολουθεί η σπονδυλοδεσία. 

Σπονδυλοδεσία

Η κλασική σπονδυλοδεσία αποτελείται από την τοποθέτηση υλικού οστεοσύνθεσης (ράβδοι και μεταλλικές βίδες) με τη βοήθεια ακτινολογικής επιβεβαίωσης με φορητό ακτινολογικό μηχάνημα (C-Arm)  και ανατομικών οδηγών σημείων, καθώς και τοποθέτηση οστικών μοσχευμάτων (του ίδιου του ασθενή κατά προτίμηση) είτε παρασπονδυλικά είτε μέσα σε κλωβούς οι οποίοι τοποθετούνται μεταξύ των σπονδύλων. Η οστική γεφύρωση (fusion) προάγεται σταδιακά με τα μοσχεύματα αυτά με τη βοήθεια της ακινητοποίησης η οποία επιτυγχάνεται χάρη στα τεχνητά υλικά οστεοσύνθεσης. Η διαδικασία ολοκληρώνεται με την τοποθέτηση παροχέτευσης και τη συρραφή κατά στρώματα. 

Σήμερα, οι νευροχειρουργοί έχουν την επιλογή τόσο της κλασικής σπονδυλοδεσίας όσο και ελάχιστα επεμβατικών τεχνικών, που απαιτούν πολύ μικρές οπές και γίνονται με τη βοήθεια μικροσκοπίου. Η διαδερμική σπονδυλοδεσία εγγυάται εξαιρετική ακρίβεια, ελαχιστοποίηση απώλειας αίματος, λιγότερο χρόνο νοσηλείας και ακόμα πιο άμεση επιστροφή στην καθημερινότητα.    

Μετεγχειρητική πορεία

Μετά την επέμβαση, ο ασθενής θα πρέπει να παραμείνει στο νοσοκομείο για λίγες ημέρες και θα πάρει εξιτήριο σε μία με τέσσερις ημέρες συνήθως. Η κινητικότητα και η πλήρης ανάρρωση μετά από μια χειρουργική επέμβαση για την περίπτωση της σπονδυλολίσθησης μπορεί να διαρκέσει αρκετές εβδομάδες ή μήνες, ανάλογα με τη φύση της επέμβασης, την ηλικία του ασθενή και την κατάσταση της υγείας του πριν την επέμβαση. Συνολικά, η επάνοδος την καθημερινότητα και τις συνήθεις δραστηριότητες γίνεται σταδιακά και πάντα ανάλογα με τη μετεγχειρητική πορεία του ασθενή, ενώ η επιστροφή στην εργασία εξαρτάται από τη φύση της, αν είναι γραφείου ή χειρωνακτική. 

Η σπονδυλολίσθηση είναι μια πάθηση η οποία μπορεί να προκαλέσει σημαντικό πόνο και δυσκολίες στην κίνηση, αλλά μέσω της διάγνωσης και της κατάλληλης θεραπείας από έναν νευροχειρουργό μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά. Η συντηρητική θεραπεία συχνά είναι αρκετή για ήπιες περιπτώσεις σπονδυλολίσθησης, ενώ οι πιο σοβαρές μορφές μπορεί να απαιτήσουν χειρουργική παρέμβαση. Η έγκαιρη διάγνωση και η σωστή αντιμετώπιση είναι κρίσιμες για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ασθενή.

Ο νευροχειρουργός Dr. Δημήτριος Ζευγαρίδης βρίσκεται στη διάθεσή σας για να σας ενημερώσει πλήρως σχετικά με τη σπονδυλολίσθηση και να λύσει τις απορίες σας. Μάθετε τι είναι η σπονδυλολίσθηση, σε ποιους τύπους διακρίνεται, από τι προκαλείται, τι συμπτώματα έχει, πώς διαγιγνώσκεται και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά. Επικοινωνήστε με τον ιατρό μέσω τηλεφώνου και κλείστε ραντεβού στο ιατρείο του.