Όγκος εγκεφάλου

Τι είναι ο όγκος εγκεφάλου;

Ο όγκος στο κεφάλι ή στον εγκέφαλο είναι μια μάζα παθολογικών κυττάρων που αναπτύσσεται στον εγκέφαλο ή γύρω από αυτόν. Οι όγκοι εγκεφάλου μπορεί να εντοπιστούν μέσα στον εγκέφαλο (γλοιώματα, μεταστάσεις) ή σε δομές  κοντά σε αυτόν. Τέτοιες μπορεί να είναι τα εγκεφαλικά νεύρα (ακουστικό νευρίνωμα), ο αδένας της υπόφυσης (αδένωμα υπόφυσης), η επίφυση (όγκοι κωναρίου), καθώς και οι μεμβράνες που καλύπτουν τον εγκέφαλο (μηνιγγίωμα).

Οι εγκεφαλικοί όγκοι μπορούν να ξεκινούν από τον ίδιο τον εγκέφαλο. Αυτοί ονομάζονται πρωτοπαθείς όγκοι εγκεφάλου (γλοίωμα, γλοιοβλάστωμα, ολιγοδενδρογλοίωμα, μηνιγγίωμα κ.λπ.). Υπάρχουν διαφορετικά είδη πρωτοπαθών όγκων εγκεφάλου όσον αφορά στην επιθετικότητά τους, για τα οποία θα μιλήσουμε στη συνέχεια. Σε άλλες περιπτώσεις, ο καρκίνος μπορεί να ξεκινήσει σε άλλα, απομακρυσμένα σημεία του σώματος και να μεταδοθεί στον εγκέφαλο. Αυτοί οι όγκοι ονομάζονται δευτεροπαθείς ή μεταστατικοί όγκοι εγκεφάλου.

Οι όγκοι εγκεφάλου μπορούν να ποικίλουν σε μέγεθος. Μερικοί ανακαλύπτονται σε μικρό μέγεθος γιατί προκαλούν νωρίς συμπτώματα. Άλλοι όγκοι εγκεφάλου μπορεί να φτάσουν σε μεγάλο μέγεθος πριν γίνουν αντιληπτοί. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι κάποιες περιοχές του εγκεφάλου δεν είναι τόσο ενεργές όσο κάποιες άλλες. Εάν ένας όγκος στο κεφάλι μεγαλώσει σε τέτοια περιοχή, θα αργήσει να προκαλέσει συμπτώματα. Είναι δυνατόν να φτάσει σε μεγάλο μέγεθος πριν ανακαλυφθεί.

Είδη

Καλοήθης και κακοήθης όγκος στο κεφάλι

Μερικοί όγκοι εγκεφάλου είναι μη καρκινωματώδεις και χαρακτηρίζονται καλοήθεις. Αυτοί οι όγκοι μεγαλώνουν αργά και ασκούν πίεση στον εγκεφαλικό ιστό χωρίς να τον διηθούν. Άλλοι όγκοι είναι καρκινωματώδεις και χαρακτηρίζονται κακοήθεις όγκοι εγκεφάλου. Συνήθως μεγαλώνουν γρήγορα και μπορούν να διηθήσουν και να καταστρέψουν τον εγκεφαλικό ιστό.

Υπάρχουν πολλά είδη όγκων εγκεφάλου. Κατηγοριοποιούνται, αρχικά, σε πρωτοπαθείς (όγκοι που ξεκινούν από τον εγκέφαλο ή γύρω από αυτόν) και σε δευτεροπαθείς ή μεταστατικούς όγκους (όγκοι που ξεκινούν αλλού στο σώμα και επεκτείνονται στον εγκέφαλο). Η περαιτέρω κατηγοριοποίηση γίνεται ανάλογα από τα κύτταρα από τα οποία προέρχονται.

Καλοήθεις και κακοήθεις πρωτοπαθείς όγκοι εγκεφάλου

Όγκοι εγκεφάλου που ξεκινούν από τον εγκέφαλο (πρωτοπαθείς)

Οι πρωτοπαθείς όγκοι εγκεφάλου ξεκινούν από τον ίδιο τον εγκέφαλο ή από ιστούς κοντά σε αυτόν όπως είναι οι μεμβράνες του (μήνιγγες), τα κρανιακά νεύρα, ο αδένας της υπόφυσης ή της επίφυσης. Οι πρωτοπαθείς όγκοι ξεκινούν όταν φυσιολογικά κύτταρα αποκτούν “λάθη” στο DNA (μεταλλάξεις). Αυτές οι μεταλλάξεις επιτρέπουν στα κύτταρα να αναπτύσσονται και να διαιρούνται με αυξημένους ρυθμούς και να επιβιώνουν όταν υγιή κύτταρα πεθαίνουν. Το αποτέλεσμα είναι μια μάζα από παθολογικά κύτταρα, ένας όγκος στο κεφάλι. Μερικά είδη από αυτούς είναι συνήθως μη καρκινωματικοί, καλοήθεις όγκοι. Άλλα είδη είναι συνήθως καρκινωματικοί, κακοήθεις όγκοι. Τέλος, υπάρχουν είδη όγκων που μπορεί να είναι είτε καλοήθεις είτε κακοήθεις.

Οι πρωτοπαθείς όγκοι εγκεφάλου ξεκινούν από τον ίδιο τον εγκέφαλο (γλοιώματα) ή από ιστούς κοντά σε αυτόν (μηνιγγιώματα, αδενώματα υπόφυσης, όγκοι επίφυσης, νευρινώματα).

Οι  πρωτοπαθείς όγκοι εγκεφάλου είναι πολύ λιγότερο συχνοί από τους δευτεροπαθείς, στους οποίους ο καρκίνος ξεκινά κάπου αλλού στο σώμα και επεκτείνεται στον εγκέφαλο. Υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη πρωτοπαθών όγκων εγκεφάλου. Ο καθένας παίρνει το όνομά του από το είδος των κυττάρων από τα οποία προέρχεται, όπως στα ακόλουθα παραδείγματα:

• Γλοιώματα: Τα γλοιώματα είναι όγκοι που ξεκινούν από τα βοηθητικά κύτταρα του εγκεφάλου. Τα κύτταρα αυτά περιβάλλουν και υποστηρίζουν τα νευρικά κύτταρα. Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται το αστροκύτωμα, το γλοιοβλάστωμα, το ολιγοδενδρογλοίωμα και το επενδύμωμα. Τα γλοιώματα μπορεί να είναι καλοήθη, τα περισσότερα όμως είναι κακοήθη. Το γλοιοβλάστωμα είναι ο πιο συχνός κακοήθης όγκος εγκεφάλου.
• Όγκοι του χοριοειδούς πλέγματος: Οι όγκοι αυτοί ξεκινούν από τα κύτταρα που παράγουν το υγρό που περιβάλλει τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό (εγκεφαλονωτιαίο υγρό, ΕΝΥ). Ανευρίσκονται μέσα στις γεμάτες με ΕΝΥ κοιλότητες του εγκεφάλου που ονομάζονται κοιλίες του εγκεφάλου. Μπορεί να είναι είτε καλοήθεις είτε κακοήθεις.
• Εμβρυϊκοί όγκοι: Πρόκειται για όγκους από κύτταρα που προέρχονται από την ανάπτυξη του εμβρύου. Τα εμβρυϊκά αυτά κύτταρα παραμένουν μετά τη γέννηση στον εγκέφαλο και προκαλούν τον όγκο. Οι εμβρυϊκοί όγκοι είναι κακοήθεις και παρουσιάζονται σε μωρά και μικρά παιδιά. Ο πιο συχνός εμβρυϊκός όγκος στον εγκέφαλο είναι το μυελοβλάστωμα. Ανευρίσκεται συνήθως στο οπίσθιο και κάτω μέρος του εγκεφάλου που ονομάζεται παρεγκεφαλίδα.
• Όγκοι γεννητικών κυττάρων: Τα γεννητικά κύτταρα ανευρίσκονται κυρίως στις ωοθήκες και στους όρχεις. Μερικές φορές μπορεί να παρουσιαστούν σε άλλα μέρη του σώματος και στον εγκέφαλο. Εντοπίζονται κυρίως κοντά στην επίφυση ή στον αδένα της υπόφυσης. Οι όγκοι των γεννητικών κυττάρων είναι πιο συχνοί στα παιδιά, πολύ συχνά καλοήθεις.
• Όγκοι της επίφυσης: Οι όγκοι την επίφυσης ή όγκοι κωναρίου ξεκινούν από ή γύρω από τον αδένα της επίφυσης. Η επίφυση βρίσκεται περίπου στο κέντρο του εγκεφάλου και είναι υπεύθυνη για την ορμόνη που βοηθά στον ύπνο, τη μελατονίνη. Οι όγκοι αυτοί μπορεί να είναι είτε καλοήθεις είτε κακοήθεις. Το επιφυσιοβλάστωμα είναι ένας κακοήθης όγκος της επίφυσης, πιο συχνός σε παιδιά.
• Μηνιγγιώματα: Τα μηνιγγιώματα είναι όγκοι εγκεφάλου που ξεκινούν από τις μεμβράνες που περιβάλλουν τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό.Τα μηνιγγιώματα είναι τις περισσότερες φορές καλοήθη. Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να είναι κακοήθη. Το μηνιγγίωμα είναι ο πιο συχνός καλοήθης όγκος στο κεφάλι.
• Όγκοι εγκεφαλικών νεύρων: Οι όγκοι των εγκεφαλικών νεύρων ξεκινούν από τα εγκεφαλικά νεύρα. Ο πιο συχνός τύπος είναι το ακουστικό νευρίνωμα ή σβάννωμα. Αυτός ο καλοήθης όγκος βρίσκεται στο νεύρο που συνδέει τον εγκέφαλο με το αυτί.
• Όγκοι της υπόφυσης: Οι όγκοι του εγκεφάλου μπορούν να εμφανιστούν μέσα ή γύρω από τον αδένα της υπόφυσης. Αυτός ο μικρός αδένας βρίσκεται στη βάση του εγκεφάλου. Τα αδενώματα της υπόφυσης ξεκινούν μέσα από τον ίδιο τον αδένα. Τα κρανιοφαρυγγιώματα και οι κύστεις Rathke ξεκινούν γύρω από τον αδένα.
• Άλλοι όγκοι του εγκεφάλου: Υπάρχουν αρκετοί άλλοι πιο σπάνιοι όγκοι που μπορούν να ξεκινούν από τον εγκέφαλο ή γύρω από αυτόν. Αυτοί μπορούν να ξεκινούν από τους μυς, τα αγγεία, τα οστά ή από τον συνδετικό ιστό. Κάποιοι κακοήθεις όγκοι μπορεί να ξεκινούν από τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος όπως το πρωτοπαθές λέμφωμα του κεντρικού νευρικού συστήματος.

Όγκοι εγκεφάλου που ξεκινούν αλλού και επεκτείνονται στον εγκέφαλο (δευτεροπαθείς, μεταστάσεις)

Οι δευτεροπαθείς (μεταστατικοί) όγκοι εγκεφάλου είναι όγκοι, οι οποίοι ξεκινούν σε άλλα σημεία του σώματος και κατόπιν επεκτείνονται (κάνουν μεταστάσεις) στον εγκέφαλο. Οι δευτεροπαθείς αυτοί όγκοι εμφανίζονται συνήθως σε ασθενείς με ιστορικό καρκίνου. Σε σπάνιες περιπτώσεις όμως μπορούν να αποτελέσουν το πρώτο σημάδι ενός όγκου που ξεκίνησε κάπου αλλού αλλά δεν παρουσίασε εκεί συμπτώματα.

Οι μεταστάσεις είναι όγκοι που ξεκινούν σε άλλα σημεία του σώματος και κατόπιν επεκτείνονται σε άλλα όργανα και στον εγκέφαλο.

Οι δευτεροπαθείς όγκοι είναι πολύ πιο συχνοί από τους πρωτοπαθείς. Οποιοσδήποτε καρκίνος μπορεί να κάνει μεταστάσεις στον εγκέφαλο. Οι πιο συχνοί είναι οι ακόλουθοι:

• Καρκίνος του στήθους
• Καρκίνος του παχέος εντέρου
• Καρκίνος του νεφρού
• Καρκίνος του πνεύμονα
• Μελάνωμα (καρκίνος του δέρματος)

Ποια είναι τα συμπτώματα;

Τα σημεία και συμπτώματα του όγκου εγκεφάλου παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία και εξαρτώνται τόσο από το μέγεθος του όγκου όσο και από τη θέση και την ταχύτητα ανάπτυξής του. Τα πρώτα συμπτώματα ενός όγκου στο κεφάλι μπορεί να διαφέρουν από εκείνα που θα εμφανιστούν όσο αυτός μεγαλώνει, ενώ η συμπτωματολογία σε οποιοδήποτε στάδιο μπορεί να διαφέρει από ασθενή σε ασθενή. 

Γενικά σημεία και συμπτώματα όγκων εγκεφάλου μπορούν να περιλαμβάνουν:

• Πονοκέφαλος (νέα εμφάνιση ή αλλαγή στον χαρακτήρα του πονοκεφάλου)
• Ανεξήγητη ναυτία ή έμετος
• Διαταραχές όρασης
• Αδυναμία στα χέρια
• Αδυναμία στα πόδια
• Μουδιάσματα
• Διαταραχή βάδισης
• Αστάθεια
• Ίλιγγος, ζάλη
• Διαταραχές ομιλίας
• Διαταραχές μνήμης
• Σύγχυση σε καθημερινά θέματα
• Αλλαγή συμπεριφοράς και προσωπικότητας
• Επιληπτικές κρίσεις
• Προβλήματα ακοής

Στην περίπτωση των καλοήθων όγκων, τα συμπτώματα μπορεί να είναι ελάχιστα και να εξελίσσονται πολύ αργά, να είναι αθόρυβα. Αντίθετα, στους κακοήθεις όγκους, τα συμπτώματα είναι συνήθως πιο θορυβώδη και επιδεινώνονται με γοργό ρυθμό.

Διαφέρουν τα συμπτώματα σε σχέση με τη θέση του όγκου μέσα στον εγκέφαλο;

Ο εγκέφαλος είναι ένα όργανο με απόλυτη εξειδίκευση και οι εκάστοτε λειτουργίες έχουν και συγκεκριμένες θέσεις εντός αυτού.

Κάθε τμήμα του εγκεφάλου επιτελεί συγκεκριμένες λειτουργίες. Έτσι, τα συμπτώματα ενός όγκου εξαρτώνται από το σημείο στο οποίο εμφανίζεται. Για αυτόν τον λόγο, διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου μπορούν να επηρεαστούν με διαφορετικούς τρόπους, προκαλώντας όπως είναι φυσικό διαφορετική συμπτωματολογία κάθε φορά.

Όγκοι στο πρόσθιο μέρος του εγκεφάλου 

Οι μετωπιαίοι λοβοί, που βρίσκονται στο μπροστινό μέρος του εγκεφάλου, συνδέονται με την κίνηση και τη σκέψη. Όγκοι οι οποίοι εντοπίζονται σε αυτό το μέρος ενδέχεται να προκαλέσουν διαταραχές στη βάδιση και τη στάση, αλλαγές όσον αφορά την προσωπικότητα του ασθενή, καθώς και έλλειψη ενδιαφέροντος και προσοχής. Οι οικείοι του ασθενή συχνά παρατηρούν διαφοροποιήσεις στη συμπεριφορά του.

Όγκοι στο μεσαίο μέρος του εγκεφάλου

Οι βρεγματικοί λοβοί, που βρίσκονται στη μεσαία περιοχή του εγκεφάλου, έχουν τον ρόλο της επεξεργασίας των πληροφοριών τις οποίες δίνουν τα διάφορα αισθητήρια όργανα. Όγκοι σε αυτό το μέρος στον εγκέφαλο ενδέχεται να προκαλέσουν διάφορες αισθητηριακές διαταραχές, όπως είναι τα μουδιάσματα.

Όγκοι στο οπίσθιο μέρος του εγκεφάλου

Οι ινιακοί λοβοί βρίσκονται στην πίσω περιοχή του εγκεφάλου και είναι υπεύθυνοι για την αίσθηση της όρασης. Η παρουσία όγκων σε αυτό το σημείο μπορεί να προκαλέσει διαταραχές στην όραση.

Όγκοι στο κάτω μέρος του εγκεφάλου

Οι κροταφικοί λοβοί, που εντοπίζονται στην κάτω περιοχή του εγκεφάλου, έχουν την ευθύνη της μνήμης, της γεύσης και της όσφρησης. Επομένως, όγκοι σε αυτή την περιοχή μπορεί να οδηγήσουν σε προβλήματα μνήμης και διαταραχές στην όσφρηση και τη γεύση.

Όγκοι στο οπίσθιο κάτω μέρος του εγκεφάλου

Η παρεγκεφαλίδα, η οποία βρίσκεται στην οπίσθια κάτω περιοχή του εγκεφάλου, είναι υπεύθυνη τόσο για τον συντονισμό των κινήσεων όσο και για την ισορροπία. Όγκοι στην παρεγκεφαλίδα μπορεί να προκαλέσουν διαταραχές στην ισορροπία, τη βάδισης αλλά και στον συντονισμό των κινήσεων.

Πού οφείλεται;

Στις περισσότερες περιπτώσεις όγκου εγκεφάλου, τα αίτια από τα οποία προκαλείται ένας όγκος στο κεφάλι παραμένουν άγνωστα. Ωστόσο, έχουν εντοπιστεί κάποιοι παράγοντες κινδύνου που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης και αυτοί είναι οι εξής:

• Ηλικία: Οι όγκοι εγκεφάλου μπορεί να εμφανιστούν σε οποιαδήποτε ηλικία. Παρουσιάζουν, όμως, μεγαλύτερη συχνότητα σε ηλικιωμένους ασθενείς. Κάποια είδη όγκων εγκεφάλου είναι πιο συχνά σε ενήλικες και κάποια είδη πιο συχνά σε παιδιά.
• Φυλή: Κάποια είδη όγκων είναι πιο συχνά σε συγκεκριμένες φυλές.
• Ακτινοβολία: Η έκθεση σε δυνατή ιονίζουσα ακτινοβολία προδιαθέτει στην εμφάνιση όγκου εγκεφάλου. Η ιονίζουσα ακτινοβολία μπορεί να προκαλέσει αλλαγές και βλάβες στο DNA,που με τη σειρά τους μπορούν να προκαλέσουν την εμφάνιση του όγκου εγκεφάλου. Δεν υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία για την επίδραση χαμηλής ενέργειας ακτινοβολίας (κινητά τηλέφωνα, ραδιοκύματα κ.λπ.) στην ανάπτυξη όγκου εγκεφάλου. Οι έρευνες πάνω σε αυτό το πεδίο συνεχίζονται.
• Κληρονομικά σύνδρομα: Κάποια κληρονομικά σύνδρομα προδιαθέτουν στην εμφάνιση όγκου εγκεφάλου. Τέτοια είναι η νευροϊνωμάτωση τύπου 1 και τύπου 2, η οζώδης σκλήρυνση και η νόσος Von Hippel-Lindau.

Σε περίπτωση ύπαρξης κάποιου ή κάποιων από τους παραπάνω παράγοντες κινδύνου, σε συνδυασμό και με σημεία και συμπτώματα που επιμένουν και σας ανησυχούν, επικοινωνήστε με έναν εξειδικευμένο νευροχειρουργό και κλείστε ραντεβού για την απαραίτητη διάγνωση.

Διάγνωση

Όταν υπάρχει υποψία ότι υπάρχει όγκος στο κεφάλι, απαιτούνται εξειδικευμένες εξετάσεις για τη διάγνωσή του. Οι βασικές διαγνωστικές εξετάσεις είναι οι παρακάτω:

Νευρολογική εξέταση: Μέσω της νευρολογικής εξέτασης, ο γιατρός μπορεί να εντοπίσει την περιοχή του εγκεφάλου που παρουσιάζει πρόβλημα. Ελέγχονται λειτουργίες όπως η ακοή, η όραση, ο συντονισμός των κινήσεων, η ισορροπία, η μυϊκή δύναμη, η εκφορά του λόγου, τα αντανακλαστικά και η αισθητικότητα. Παρότι δεν μπορεί να προσφέρει ακριβή διάγνωση, βοηθά στον καθορισμό περαιτέρω εξετάσεων που απαιτούνται.

• 
  
• Υπολογιστική αξονική τομογραφία του εγκεφάλου: Με τη χρήση ακτίνων Χ δημιουργεί εικόνες του εγκεφάλου. Είναι ταχεία και ευρέως διαδεδομένη, παρέχοντας αποτελέσματα μέσα σε λίγα λεπτά, τα οποία μπορούν να καθοδηγήσουν τη διαδικασία της διάγνωσης ή την ανάγκη πρόσθετων εξετάσεων.
• Μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου: Χρησιμοποιεί ισχυρά μαγνητικά πεδία, χωρίς τη χρήσης επικίνδυνης για τον οργανισμό ακτινοβολίας, για την απεικόνιση του εσωτερικού του ανθρώπινου σώματος. Είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για τη διαγνωστική διαδικασία εντοπισμού ενός όγκου στο κεφάλι, καθώς παρέχει πολύ λεπτομερείς εικόνες του εγκεφαλικού παρεγχύματος. Σε πολλές περιπτώσεις, γίνεται έγχυση σκιαγραφικής ουσίας για την καλύτερη διάκριση μεταξύ φυσιολογικού και παθολογικού ιστού.
• Λειτουργική μαγνητική τομογραφία: Αυτή η τεχνική επιτρέπει τον εντοπισμό περιοχών του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνες για λειτουργίες όπως η κίνηση και η ομιλία, βοηθώντας στον σχεδιασμό της όσο το δυνατόν ασφαλέστερης θεραπευτικής προσέγγισης.
• Μαγνητική φασματοσκοπία: Μέσω της εξέτασης αυτής μπορούν να εντοπιστούν συγκεκριμένες χημικές ουσίες μέσα στον εγκέφαλο. Με τον τρόπο αυτό, ο γιατρός μπορεί να λάβει πολύτιμες πληροφορίες για το είδος και την επιθετικότητα του όγκου.
• Μαγνητική τομογραφία διάχυσης: Μέσω της εξέτασης αυτής γίνεται μέτρηση της ποσότητας κυκλοφορίας του αίματος σε διάφορες περιοχές στον εγκέφαλο, ώστε να προσδιοριστεί σε τι ποσοστό είναι ενεργός ο συγκεκριμένος όγκος στο κεφάλι (όσο πιο μεγάλη είναι η ποσότητα τόσο πιο ενεργός είναι).
  
  

• Τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων. Με την τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (PET-CT scan) του εγκεφάλου μπορούν να ανιχνευθούν κάποιοι όγκοι εγκεφάλου. Γίνεται χρήση συγκεκριμένου ραδιοφαρμάκου που χορηγείται από τη φλέβα και επικάθεται στις περιοχές με τη μεγαλύτερη μεταβολική δραστηριότητα, όπως είναι οι κακοήθεις όγκοι. Αναδεικνύεται έτσι καλύτερα η περιοχή του εγκεφαλικού όγκου.

Θεραπεία

Η θεραπεία των όγκων του εγκεφάλου εξαρτάται από το βαθμό κακοήθειας, τον τύπο, το μέγεθος και την εντόπιση του όγκου. Σημαντικό ρόλο, επίσης, παίζουν  η γενική κατάσταση και υγεία του ασθενούς και φυσικά οι ιδιαίτερες προτιμήσεις του. Ο γιατρός θα προσαρμόσει τη θεραπεία στην εκάστοτε συγκεκριμένη περίπτωση. Ένας μικρός, καλοήθης όγκος που δεν προκαλεί συμπτώματα μπορεί απλά να τεθεί υπό παρακολούθηση. Θα απαιτηθεί θεραπεία, εάν δείξει σημεία αύξησης του μεγέθους του ή προκαλέσει συμπτώματα. Στις επιλογές της θεραπείας περιλαμβάνονται η χειρουργική εξαίρεση, η ακτινοβολία, η ακτινοχειρουργική, η χημειοθεραπεία και η στοχευμένη φαρμακευτική θεραπεία, ενώ δεν θα πρέπει να ξεχνάμε και την αποκατάσταση μετά τη θεραπεία.

Χειρουργική θεραπεία

Στόχος της χειρουργικής θεραπείας των όγκων εγκεφάλου είναι η ολική εξαίρεση της εξεργασίας. Κάποιες νεοπλασίες είναι μικρές και μπορούν να διαχωριστούν εύκολα από τους παρακείμενους ιστούς. Άλλες δρουν διηθητικά και είναι πολύ δύσκολο να ξεχωρίσουν από τον υγιή εγκέφαλο. Αρκετές φορές, ο όγκος βρίσκεται κοντά σε σημαντικές λειτουργικά περιοχές. Το χειρουργείο παρουσιάζει τότε υψηλό κίνδυνο. Ο χειρουργός θα προσπαθήσει να βγάλει όσο περισσότερο από τον όγκο μπορεί, χωρίς να διακινδυνεύσει τη νευρολογική κατάσταση του ασθενούς. Πιθανόν να πρέπει να περιοριστεί σε υφολική ή μερική εξαίρεση. Και αυτό, όμως, μπορεί να είναι αρκετό για να ανακουφιστούν τα συμπτώματα του ασθενούς. Στην προσπάθεια αυτή, σημαντική βοήθεια προσφέρουν η νευροπλοήγηση, η λειτουργική μαγνητική τομογραφία, η διεγχειρητική νευροπαρακολούθηση καθώς και η χρήση ειδικών χρωστικών (5ALA) σε συνδυασμό με κατάλληλα φίλτρα μοντέρνων μικροσκοπίων με τα οποία ξεχωρίζει ο νεοπλασματικός από τον υγιή ιστό.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, η αφαίρεση ενός όγκου από τον εγκέφαλο απαιτεί χειρουργική επέμβαση, που περιλαμβάνει τη διάνοιξη του κρανίου σε συγκεκριμένο σημείο. Αυτή η διαδικασία ονομάζεται κρανιοτομία.

Αρχικά, πραγματοποιείται τομή στο δέρμα και τους μαλακούς ιστούς (1), οι οποίοι αναδιπλώνονται και τοποθετούνται μακριά από την περιοχή, οδηγώντας στην αποκάλυψη του υποκείμενου οστού. Στη συνέχεια, αφαιρείται ένα τμήμα του οστού, επιτρέποντας την πρόσβαση στον εγκέφαλο (2). Έπειτα, με τη βοήθεια χειρουργικού μικροσκοπίου υψηλής ακρίβειας, ο όγκος εντοπίζεται και παρασκευάζεται (3). Με τη χρήση διαφόρων ειδικών χειρουργικών εργαλείων, επιτυγχάνεται η ασφαλής και πλήρης αφαίρεσή του. Μετά την ολοκλήρωση της αφαίρεσης, η μήνιγγα (η προστατευτική μεμβράνη του εγκεφάλου) συγκλείνεται, το οστό το οποίο είχε αφαιρεθεί στην αρχή της διαδικασίας επανατοποθετείται και το δέρμα συρράπτεται.

Κρανιοτομία για εξαίρεση όγκου εγκεφάλου: Διάνοιξη και αναδίπλωση δέρματος (1), αφαίρεση τμήματος οστού, το οποίο επανατοποθετείται στο τέλος της επέμβασης (2), διάνοιξη μήνιγγας (μεμβράνης που καλύπτει τον εγκέφαλο) και εξαίρεση του όγκου (3).

Σε άλλες περιπτώσεις, χρησιμοποιούνται ενδοσκόπια ή ειδικοί διαστολείς για την πρόσβαση στον όγκο, όπως γίνεται στα αδενώματα της υπόφυσης. Η πρόσβαση γίνεται από την κοιλότητα της ρινός (μύτης) με ακόλουθη διάνοιξη του σφηνοειδούς κόλπου κάτω από το τουρκικό εφίππιο, μέσα στο οποίο βρίσκεται ο όγκος. Η επέμβαση λέγεται διασφηνοειδική εξαίρεση όγκων τουρκικού εφιππίου (υπόφυσης).

Διασφηνοειδική ενδοσκοπική προσπέλαση όγκων υπόφυσης

ι επεμβάσεις στον εγκέφαλο μπορεί να παρουσιάσουν παρενέργειες και επιπλοκές, όπως οι παρακάτω:

• Μόλυνση του τραύματος
• Μηνιγγίτιδα
• Αιμορραγία
• Τραυματισμός εγκεφαλικού ιστού: Ανάλογα με την περιοχή της επέμβασης μπορεί να παρουσιαστούν κινητικά ή αισθητικά προβλήματα, διαταραχές όρασης (σε επεμβάσεις κοντά στο οπτικό νεύρο ή στον ινιακό λοβό), διαταραχές ακοής (σε επεμβάσεις κοντά στο ακουστικό νεύρο), διαταραχές ομιλίας (σε επεμβάσεις κοντά στα κέντρα του λόγου).

Οι επιπλοκές αυτές είναι σπάνιες σε κέντρα με την κατάλληλη υποδομή και εμπειρία.

Ακτινοθεραπεία για όγκους εγκεφάλου

Στην ακτινοθεραπεία για όγκους εγκεφάλου χρησιμοποιούνται υψηλής ενέργειας ακτίνες για να σκοτωθούν τα κύτταρα του όγκου εγκεφάλου. Συνήθως, προέρχονται από ειδικά εξωτερικά μηχανήματα (εξωτερική ακτινοθεραπεία). Σε ειδικές περιπτώσεις, μπορεί να εμφυτευθούν ραδιενεργά υλικά μικρής εμβέλειας μέσα στον όγκο, ο οποίος ακτινοβολείται εκ των έσω (βραχυθεραπεία).

Η εξωτερική ακτινοθεραπεία χορηγείται σε μικρές καθημερινές δόσεις. Μια τυπική θεραπεία αποτελείται από μικρές δόσεις για πέντε ημέρες την εβδομάδα για 2 έως 6 εβδομάδες.

Στην περίπτωση μονήρων όγκων εγκεφάλου, η ακτινοθεραπεία είναι εντοπισμένη στον όγκο και στη γύρω περιοχή. Στις περιπτώσεις πολλαπλών όγκων (όπως διαπιστώνεται συχνά στην περίπτωση δευτεροπαθών, μεταστατικών εστιών, όγκων δηλαδή που προέρχονται από άλλα σημεία του σώματος), ακτινοβολείται ολόκληρος ο εγκέφαλος.

Η αντοχή των υγιών ιστών στην ακτινοθεραπεία είναι περιοριστικός παράγοντας. Υπάρχει κίνδυνος μετακτινικών επιπλοκών. Αυτές μπορεί να είναι οξείες (εμφανίζονται κατά τη διάρκεια ή αμέσως μετά τη θεραπεία) και απώτερες (εμφανίζονται μήνες ή και χρόνια μετά τη θεραπεία). Οξεία επιπλοκή είναι το μετακτινικό οίδημα. Εκδηλώνεται με πονοκέφαλο, εμετούς, υπνηλία, επιδείνωση της νευρολογικής συμπτωματολογίας. Γίνεται απαραίτητη η αντιμετώπιση με αποιδηματική αγωγή. Στις απώτερες επιπλοκές συμπεριλαμβάνονται η απομυελίνωση, η νέκρωση εγκεφαλικής ουσίας, η μείωση των νοητικών λειτουργιών και η μυελοπάθεια (στις περιπτώσεις που ακτινοβολείται ολόκληρος ο νευράξονας). Οι απώτερες αυτές επιπλοκές είναι πολλές φορές δύσκολο να διαφοροδιαγνωστούν από υποτροπές του όγκου με την αξονική ή μαγνητική τομογραφία. Νεότερες τεχνικές, όπως το PET scan, φαίνεται να είναι πιο αποτελεσματικές.

Ακτινοχειρουργική για όγκους εγκεφάλου

Στην ακτινοχειρουργική για όγκους εγκεφάλου χρησιμοποιούνται ακτίνες από πολλές γωνίες, οι οποίες συγκλίνουν πάνω στον όγκο. Κάθε ακτίνα από μόνη της είναι αδύνατη για να προκαλέσει βλάβη στον υγιή ιστό. Το σημείο, όμως, στο οποίο συγκεντρώνονται λαμβάνει μεγάλη ποσότητα ακτινοβολίας. Αποτέλεσμα είναι η καταστροφή του όγκου, ενώ παράλληλα προστατεύεται ο γύρω εγκεφαλικός ιστός. Τέτοιες μέθοδοι είναι το Gamma Knife και το Cyber Knife. Η ακτινοχειρουργική διενεργείται, συνήθως, σε μια συνεδρία (σπάνια χρειάζονται 2-4 συνεδρίες). Οι ασθενείς δεν χρειάζεται να μείνουν στην κλινική. Οι επιπλοκές είναι σπάνιες. Μπορεί να παρουσιαστεί αίσθημα κόπωσης και ερεθισμός του δέρματος.

Χημειοθεραπεία για όγκους εγκεφάλου

Κατά τη χημειοθεραπεία για όγκους εγκεφάλου λαμβάνονται εξειδικευμένα φάρμακα είτε από το στόμα είτε από τη φλέβα, τα οποία καταστρέφουν σχετικά επιλεκτικά τα κύτταρα του όγκου. Οι παρενέργειες εξαρτώνται από τον τύπο του φαρμάκου. Πιο συχνά παρατηρείται ναυτία, εμετός και απώλεια μαλλιών.

Θεραπεία αποκατάστασης για όγκους εγκεφάλου

Μετά τις θεραπείες για όγκο εγκεφάλου μπορεί να χρειαστεί ο ασθενής βοήθεια για να επανέλθουν οι λειτουργίες που είχαν πρόβλημα, ανάλογα με την περιοχή που ήταν ο όγκος εγκεφάλου. Με τη βοήθεια της φυσιοθεραπείας, της λογοθεραπείας, της εργοθεραπείας γίνεται προσπάθεια για βελτίωση τυχόν κινητικών προβλημάτων, προβλημάτων ομιλίας ή νοητικών λειτουργιών.

Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την πρόγνωση των όγκων του εγκεφάλου;

Όταν αναφερόμαστε στην πρόγνωση των όγκων του εγκεφάλου εννοούμε πόσο καλά μπορούν αυτοί να αντιμετωπιστούν και αν τελικά μπορούν να θεραπευτούν. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν την πρόγνωση, την επιβίωση και τη θνησιμότητα. Οι βασικοί είναι οι εξής:

• Ο τύπος του όγκου (ιστολογική διάγνωση και ύπαρξη τυχόν μεταλλάξεων)
• Η θέση του όγκου μέσα στον εγκέφαλο (επηρεάζει και τη δυνατότητα ολικής εξαίρεσης)
• Η δυνατότητα ολικής χειρουργικής εξαίρεσης
• Η γενική κατάσταση του ασθενούς

Ο θεράπων ιατρός βασισμένος στις παραπάνω πληροφορίες μπορεί να σας δώσει τις απαραίτητες πληροφορίες για την περαιτέρω πορεία της ασθένειας.

Ο νευροχειρουργός Dr. Δημήτριος Ζευγαρίδης βρίσκεται στη διάθεσή σας για να σας ενημερώσει πλήρως σχετικά με τον όγκο του εγκεφάλου. Μάθετε τι είναι ο όγκος στο κεφάλι, από τι προκαλείται, με ποια συμπτώματα εκφράζεται, πώς γίνεται η διάγνωσή του, πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί, τη διαδικασία για την ανάρρωση μετά από αφαίρεση όγκου και ό,τι είναι σημαντικό να γνωρίζετε. Πραγματοποιήστε την επικοινωνία σας με τον ιατρό τηλεφωνικά και κλείστε ραντεβού στο ιατρείο του.