Πονοκέφαλος / Κεφαλαλγία

Ο πονοκέφαλος είναι ένα από τα πιο συχνά συμπτώματα που αναφέρουν ασθενείς γενικά  και το πιο συχνό σύμπτωμα που ακούν νευρολόγοι στα ιατρεία τους. Περίπου ένας στους πέντε ανθρώπους μπορεί να παρουσιάσει πονοκέφαλο τέτοιας βαρύτητας ώστε να χρειαστεί να αναζητήσει ιατρική βοήθεια. Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν παρατηρούνται παθολογικά ευρήματα κατά την εξέταση και ο γιατρός θα καθοδηγηθεί αρχικά στη διάγνωση από το ιστορικό. Κατά τη λήψη του είναι σημαντικό να διευκρινιστούν τα παρακάτω:

• Πως ξεκίνησε ο πονοκέφαλος; Σταδιακά ή απότομα;
• Πόσο κράτησε ο πονοκέφαλος;
• Τι χαρακτήρα είχε ο πονοκέφαλος; Σαν ρεύμα, σαν μαχαιριά, σαν σφυριά, κλπ;
• Έχει συγκεκριμένη εντόπιση ή πιάνει όλο το κεφάλι;
• Έχει περιοδικότητα; Εμφανίζεται σε τακτά χρονικά διαστήματα;
• Ποια είναι η ένταση του;
• Υπάρχει τραυματισμός της κεφαλής;
• Υπάρχουν άλλα συμπτώματα που τον συνοδεύουν όπως ζάλη, ναυτία, διαταραχές όρασης, κλπ;

Με τη βοήθεια αυτών των πληροφοριών θα μπορέσει ο γιατρός να κατευθύνει και τις πρόσθετες εξετάσεις.

Από τις πιο σημαντικές πληροφορίες είναι πόσο μεγάλο χρονικό διάστημα υποφέρει ο άρρωστος από πονοκέφαλο. Ασθενείς με οξεία εισβολή μιας βαριάς κεφαλαλγίας αντιμετωπίζονται τελείως διαφορετικά από αυτούς που έχουν χρόνιο πονοκέφαλο για πολλά έτη.

Σε ποιες κατηγορίες χωρίζονται οι πονοκέφαλοι;

Υπάρχουν διάφορα είδη κατηγοριοποίησης των πονοκεφάλων. Σημαντικότερα από αυτά είναι η διαφοροποίηση ανάλογα με την αιτία και ανάλογα με τη χρονιότητα (πόσο αιφνίδια και πόσο χρόνο υποφέρει ο ασθενής από πονοκέφαλο).

Πώς κατηγοριοποιούνται οι πονοκέφαλοι ανάλογα με την αιτία τους.

Οι πονοκέφαλοι χωρίζονται ανάλογα με την αιτία τους σε τρεις μεγάλες κατηγορίες:

• Πρωτοπαθείς πονοκέφαλοι. Σε αυτούς δε βρίσκουμε κάποιο συγκεκριμένο πρόβλημα. Ο ακτινολογικός έλεγχος με αξονική ή/και μαγνητική τομογραφία και ο υπόλοιπος εργαστηριακός έλεγχος δε δείχνουν αξιόλογα παθολογικά ευρήματα. Παραδείγματα τέτοιων πονοκεφάλων είναι η ημικρανία, η κεφαλαλγία τάσης, η αθροιστική κεφαλαλγία (cluster headache).
• Δευτεροπαθείς πονοκέφαλοι. Σε αυτούς τους πονοκεφάλους βρίσκουμε κάποιο συγκεκριμένο πρόβλημα. Ο ακτινολογικός και εργαστηριακός έλεγχος παρουσιάζει παθολογικά ευρήματα στον εγκέφαλο ή στον αυχένα που εξηγούν τον πονοκέφαλο. Τέτοια ευρήματα μπορεί να είναι όγκοι εγκεφάλου, εγκεφαλική αιμορραγία, ανεύρυσμα εγκεφάλου, υδροκέφαλος, θρομβώσεις, αυχενική δισκοκήλη. Πρόκειται για παθήσεις με τις οποίες ασχολούνται κυρίως νευροχειρουργοί σε αντιδιαστολή με τους πρωτοπαθείς πονοκεφάλους. Με αυτούς ασχολούνται κυρίως οι νευρολόγοι.
• Νευραλγίες κρανίου και προσώπου. Αυτές οφείλονται σε δυσλειτουργία ή βλάβη ενός νεύρου στην περιοχή του κρανίου και του προσώπου. Η θεραπεία τους μπορεί να είναι είτε συντηρητική είτε χειρουργική. Τυπικά παραδείγματα είναι η νευραλγία τρίδυμου νεύρου, η νευραλγία του γλωσσοφαρυγγικού νεύρου και η ινιακή νευραλγία (νευραλγία του ελάσσονος ινιακού νεύρου).

Πως διαφοροποιούνται οι πονοκέφαλοι ανάλογα με το πόσο χρόνο υποφέρει ο ασθενής;

Οι πονοκέφαλοι διαχωρίζονται ανάλογα με τον τρόπο εμφάνισης και τη διάρκεια τους σε τρεις μεγάλες κατηγορίες:

• Οξύς απότομος πονοκέφαλος. Η απότομη έναρξη πολύ δυνατού πονοκεφάλου που διαρκεί λεπτά ή ώρες μπορεί να υποκρύπτει ενδοεγκεφαλική αιμορραγία ή μόλυνση του εγκεφάλου. Για αυτό το λόγο απαιτεί επείγουσα αξιολόγηση και αντιμετώπιση.
  Οι ασθενείς με υπαραχνοειδή αιμορραγία από ρήξη ανευρύσματος ή αγγειώματος έχουν απότομο, οξύ, πολύ μεγάλης έντασης πονοκέφαλο που συνοδεύεται από αυχενική δυσκαμψία. Τον περιγράφουν ως το δυνατότερο πονοκέφαλο που ένιωσαν ποτέ (“σαν σφυριά στο κεφάλι”). Μπορεί να συνοδεύεται από απώλεια συνείδησης και ήπια νευρολογικά συμπτώματα (παραλύσεις, μουδιάσματα)
  Οι ασθενείς με ενδοεγκεφαλική αιμορραγία μπορεί να παρουσιάσουν πονοκέφαλο με εμετούς και συχνά απώλεια συνείδησης. Σχεδόν πάντα παρουσιάζουν νευρολογικό έλλειμμα λόγω καταστροφής εγκεφαλικής ουσίας. Η αυχενική δυσκαμψία είναι σπάνια.
  Ο πονοκέφαλος που εμφανίζεται σε μηνιγγίτιδα ή εγκεφαλίτιδα δεν είναι τόσο αιφνίδιος. Εξελίσσεται σε διάστημα μερικών ωρών. Συνοδεύεται από πυρετό και από πολύ έντονη αυχενική δυσκαμψία στην περίπτωση της μηνιγγίτιδας.
• Υποξύς πονοκέφαλος. Κεφαλαλγία που επιμένει για εβδομάδες ή μήνες μπορεί να υποδηλώνει την έναρξη κάποιου χρόνιου προβλήματος όπως η ημικρανία ή η κεφαλαλγία τάσης. Μπορεί όμως να αποτελεί σύμπτωμα πιο σοβαρών καταστάσεων:
  Κεφαλαλγία από αυξημένη ενδοκράνια πίεση λόγω ύπαρξης όγκων, υποσκληρίδιου αιματώματος ή αποφρακτικού υδροκέφαλου. Ο πονοκέφαλος διαρκεί για εβδομάδες ή μήνες. Μπορεί να επιδεινώνεται σε καταστάσεις που αυξάνουν την ενδοκράνια πίεση, όπως ο βήχας, το φτέρνισμα και το σκύψιμο. Μπορεί ο πονοκέφαλος να ξυπνά τον ασθενή.
  Κροταφική αρτηρίτιδα. Οι ασθενείς παρουσιάζουν γενική κακουχία, απώλεια βάρους, επίμονη κεφαλαλγία και ευαισθησία του τριχωτού της κεφαλής. Οι κρανιακές αρτηρίες (ιδιαίτερα οι επιβολής κροταφικές) είναι διατεταμένες και ευαίσθητες. Υπάρχει κίνδυνος τύφλωσης λόγω ισχαιμίας του οπτικού νεύρου. Η ταχύτητα καθίζησης ερυθρών (ΤΚΕ) είναι αυξημένη και η διάγνωση τίθεται με τη βιοψία της κροταφικής αρτηρίας. Οι ασθενείς θα πρέπει να αντιμετωπίζονται άμεσα με κορτιζόνη.
  Κεγαλαλγία μετά από τραύμα κεφαλής (ελαφρά εγκεφαλική διάσειση). Πρόκειται για συχνό σύμπτωμα και μπορεί να συνοδεύεται από ζάλη, ιλλίγγους, αίσθημα κόπωσης, κακή διάθεση, καταθλιπτική συνδρομή.
• Χρόνιος πονοκέφαλος. Κεφαλαλγία που διαρκεί για χρόνια έχει συνήθως διαφορετικές αιτίες από τις δύο προηγούμενες περιπτώσεις. Οι πιο συχνές καταστάσεις με χρόνια κεφαλαλγία είναι η ημικρανία και η κεφαλαλγία τάσης.
  Η ημικρανία μπορεί να προκαλέσει βαριά σφύζουσα ή παλλόμενη κεφαλαλγία, γενικευμένη ή πλαγιωμένη στη μια πλευρά της κεφαλής. Συχνά συνοδεύεται από ναυτία, εμέτους και μεγάλη ευαισθησία στο φως και στον ήχο. Τα ημικρανικά επεισόδια μπορεί να προκαλέσουν δυνατό πόνο για ώρες έως ημέρες και μπορούν να έχουν τέτοια ένταση ώστε να προκαλούν αναπηρία. Προειδοποιητικά συμπτώματα γνωστά ως αύρα μπορεί να εμφανιστούν πριν από τον πονοκέφαλο. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν εκλάμψεις φωτός, τμηματικά σκοτώματα (τυφλά σημεία), σχηματοποιημένες ψευδαισθήσεις, τσιμπήματα, παραισθησίες ή μουδιάσματα στο πρόσωπο, στο άνω ή κάτω άκρο.
  Η κεφαλαλγία τάσης έχει επίμονο και συνεχή χαρακτήρα. Δεν παρουσιάζει τα χαρακτηριστικά επεισόδια της ημικρανίας. Συνοδεύεται από διαταραχές ύπνου, καταθλιπτική διάθεση, αίσθημα κόπωσης. Οι ασθενείς περιγράφουν ένα συσφιγκτικό άλγος στο κεφάλι.