Πονοκέφαλος / Κεφαλαλγία

Ο πονοκέφαλος ή αλλιώς κεφαλαλγία είναι ένα από τα πιο συχνά συμπτώματα που αναφέρουν ασθενείς γενικά  και το πιο συχνό σύμπτωμα που ακούν νευρολόγοι στα ιατρεία τους. Ενίοτε είναι περιστασιακός και περνάει σύντομα, ωστόσο περίπου ένας στους πέντε ανθρώπους μπορεί να παρουσιάσει πονοκέφαλο τέτοιας βαρύτητας ώστε να χρειαστεί να αναζητήσει ιατρική βοήθεια. Ο πόνος μπορεί να εκδηλωθεί σε διάφορα σημεία του κεφαλιού, όπως στο πάνω μέρος του κεφαλιού ή στο πίσω μέρος του κρανίου, και να διαρκεί από λίγα λεπτά έως και ημέρες. Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν παρατηρούνται παθολογικά ευρήματα κατά την εξέταση και ο γιατρός θα καθοδηγηθεί αρχικά στη διάγνωση από το ιστορικό. Κατά τη λήψη του είναι σημαντικό να διευκρινιστούν τα παρακάτω:

• Πως ξεκίνησε ο πονοκέφαλος; Σταδιακά ή απότομα;
• Πόσο κράτησε ο πονοκέφαλος;
• Τι χαρακτήρα είχε ο πονοκέφαλος; Σαν ρεύμα, σαν μαχαιριά, σαν σφυριά, κλπ;
• Έχει συγκεκριμένη εντόπιση ή πιάνει όλο το κεφάλι;
• Έχει περιοδικότητα; Εμφανίζεται σε τακτά χρονικά διαστήματα;
• Ποια είναι η ένταση του;
• Υπάρχει τραυματισμός της κεφαλής;
• Υπάρχουν άλλα συμπτώματα που τον συνοδεύουν όπως ζάλη, ναυτία, διαταραχές όρασης, κλπ;

Με τη βοήθεια αυτών των πληροφοριών θα μπορέσει ο γιατρός να κατευθύνει και τις πρόσθετες εξετάσεις.

Από τις πιο σημαντικές πληροφορίες είναι πόσο μεγάλο χρονικό διάστημα υποφέρει ο άρρωστος από πονοκέφαλο. Ασθενείς με οξεία εισβολή μιας βαριάς κεφαλαλγίας αντιμετωπίζονται τελείως διαφορετικά από αυτούς που έχουν χρόνιο πονοκέφαλο για πολλά έτη.

Σε ποιες κατηγορίες χωρίζονται οι πονοκέφαλοι;

Υπάρχουν διάφορα είδη κατηγοριοποίησης των πονοκεφάλων. Σημαντικότερα από αυτά είναι η διαφοροποίηση ανάλογα με την αιτία και ανάλογα με τη χρονιότητα (πόσο αιφνίδια και πόσο χρόνο υποφέρει ο ασθενής από πονοκέφαλο).

Πώς κατηγοριοποιούνται οι πονοκέφαλοι ανάλογα με την αιτία τους.

Οι πονοκέφαλοι χωρίζονται ανάλογα με την αιτία τους σε τρεις μεγάλες κατηγορίες:

• Πρωτοπαθείς πονοκέφαλοι. Σε αυτούς δε βρίσκουμε κάποιο συγκεκριμένο πρόβλημα. Ο ακτινολογικός έλεγχος με αξονική ή/και μαγνητική τομογραφία και ο υπόλοιπος εργαστηριακός έλεγχος δε δείχνουν αξιόλογα παθολογικά ευρήματα. Παραδείγματα τέτοιων πονοκεφάλων είναι η ημικρανία, η κεφαλαλγία τάσης, η αθροιστική κεφαλαλγία (cluster headache).
• Δευτεροπαθείς πονοκέφαλοι. Σε αυτούς τους πονοκεφάλους βρίσκουμε κάποιο συγκεκριμένο πρόβλημα. Ο ακτινολογικός και εργαστηριακός έλεγχος παρουσιάζει παθολογικά ευρήματα στον εγκέφαλο ή στον αυχένα που εξηγούν τον πονοκέφαλο. Τέτοια ευρήματα μπορεί να είναι όγκοι εγκεφάλου, εγκεφαλική αιμορραγία, ανεύρυσμα εγκεφάλου, υδροκέφαλος, θρομβώσεις, αυχενική δισκοκήλη  ή αυχενογενής κεφαλαλγία. Από τα πιο χαρακτηριστικά συμπτώματα της  αυχενογενούς κεφαλαλγίας είναι πόνος που ξεκινά από τον αυχένα και αντανακλά προς το πίσω μέρος του κρανίου ή και προς το μέτωπο (μετωπιαίος). Πρόκειται για παθήσεις με τις οποίες ασχολούνται κυρίως νευροχειρουργοί σε αντιδιαστολή με τους πρωτοπαθείς πονοκεφάλους. Με αυτούς ασχολούνται κυρίως οι νευρολόγοι.
• Νευραλγίες κρανίου και προσώπου. Αυτές οφείλονται σε δυσλειτουργία ή βλάβη ενός νεύρου στην περιοχή του κρανίου και του προσώπου. Η θεραπεία τους μπορεί να είναι είτε συντηρητική είτε χειρουργική. Τυπικά παραδείγματα είναι η νευραλγία τρίδυμου νεύρου, η νευραλγία του γλωσσοφαρυγγικού νεύρου και η ινιακή νευραλγία (νευραλγία του ελάσσονος ινιακού νεύρου).

Αθροιστική κεφαλαλγία

Η αθροιστική κεφαλαλγία (cluster headache) είναι ένας ιδιαίτερα έντονος τύπος πονοκεφάλου που χαρακτηρίζεται από αιφνίδιες, επαναλαμβανόμενες κρίσεις πόνου, συνήθως στη μία πλευρά του κεφαλιού ή πίσω από το μάτι. Πρόκειται για μία από τις πιο οδυνηρές μορφές κεφαλαλγίας, η οποία μπορεί να διαρκεί από 15 λεπτά έως και 3 ώρες και να εμφανίζεται πολλές φορές μέσα στην ημέρα σε "συστάδες", εξ ου και η ονομασία.

Η αντιμετώπιση της αθροιστικής κεφαλαλγίας περιλαμβάνει κυρίως φαρμακευτική αγωγή, με ειδικά φάρμακα ταχείας δράσης, όπως τριπτάνες, εισπνεόμενο οξυγόνο και προφυλακτικές θεραπείες (π.χ. βεραπαμίλη). Είναι σημαντικό να γίνει σωστή διάγνωση, καθώς τα φάρμακα που χορηγούνται διαφέρουν σημαντικά από εκείνα που χρησιμοποιούνται σε άλλους τύπους κεφαλαλγίας, όπως η ημικρανία.

Αν και η διατροφή δεν είναι κύρια αιτία της πάθησης, η εξατομίκευσή της αποτελεί μέρος της συνολικής στρατηγικής διαχείρισης των κρίσεων.

Πως διαφοροποιούνται οι πονοκέφαλοι ανάλογα με το πόσο χρόνο υποφέρει ο ασθενής;

Οι πονοκέφαλοι διαχωρίζονται ανάλογα με τον τρόπο εμφάνισης και τη διάρκεια τους σε τρεις μεγάλες κατηγορίες:

Οξύς απότομος πονοκέφαλος

Η απότομη έναρξη πολύ δυνατού πονοκεφάλου που διαρκεί λεπτά ή ώρες μπορεί να υποκρύπτει ενδοεγκεφαλική αιμορραγία ή μόλυνση του εγκεφάλου. Για αυτό το λόγο απαιτεί επείγουσα αξιολόγηση και αντιμετώπιση.
Οι ασθενείς με υπαραχνοειδή αιμορραγία από ρήξη ανευρύσματος ή αγγειώματος έχουν απότομο, οξύ, πολύ μεγάλης έντασης πονοκέφαλο που συνοδεύεται από αυχενική δυσκαμψία. Τον περιγράφουν ως το δυνατότερο πονοκέφαλο που ένιωσαν ποτέ (“σαν σφυριά στο κεφάλι”). Μπορεί να συνοδεύεται από απώλεια συνείδησης και ήπια νευρολογικά συμπτώματα (παραλύσεις, μουδιάσματα)
Οι ασθενείς με ενδοεγκεφαλική αιμορραγία μπορεί να παρουσιάσουν πονοκέφαλο με εμετούς και συχνά απώλεια συνείδησης. Σχεδόν πάντα παρουσιάζουν νευρολογικό έλλειμμα λόγω καταστροφής εγκεφαλικής ουσίας. Η αυχενική δυσκαμψία είναι σπάνια.
Ο πονοκέφαλος που εμφανίζεται σε μηνιγγίτιδα ή εγκεφαλίτιδα δεν είναι τόσο αιφνίδιος. Εξελίσσεται σε διάστημα μερικών ωρών. Συνοδεύεται από πυρετό και από πολύ έντονη αυχενική δυσκαμψία στην περίπτωση της μηνιγγίτιδας.

Υποξύς πονοκέφαλος

Κεφαλαλγία που επιμένει για εβδομάδες ή μήνες μπορεί να υποδηλώνει την έναρξη κάποιου χρόνιου προβλήματος όπως η ημικρανία ή η κεφαλαλγία τάσεως. Μπορεί όμως να αποτελεί σύμπτωμα πιο σοβαρών καταστάσεων:
Κεφαλαλγία από αυξημένη ενδοκράνια πίεση λόγω ύπαρξης όγκων, υποσκληρίδιου αιματώματος ή αποφρακτικού υδροκέφαλου. Ο πονοκέφαλος διαρκεί για εβδομάδες ή μήνες. Μπορεί να επιδεινώνεται σε καταστάσεις που αυξάνουν την ενδοκράνια πίεση, όπως ο βήχας, το φτέρνισμα και το σκύψιμο. Μπορεί ο πονοκέφαλος να ξυπνά τον ασθενή.
Κροταφική αρτηρίτιδα. Οι ασθενείς παρουσιάζουν γενική κακουχία, απώλεια βάρους, επίμονη κεφαλαλγία και ευαισθησία του τριχωτού της κεφαλής. Οι κρανιακές αρτηρίες (ιδιαίτερα οι επιβολής κροταφικές) είναι διατεταμένες και ευαίσθητες. Υπάρχει κίνδυνος τύφλωσης λόγω ισχαιμίας του οπτικού νεύρου. Η ταχύτητα καθίζησης ερυθρών (ΤΚΕ) είναι αυξημένη και η διάγνωση τίθεται με τη βιοψία της κροταφικής αρτηρίας. Οι ασθενείς θα πρέπει να αντιμετωπίζονται άμεσα με κορτιζόνη.
Κεγαλαλγία μετά από τραύμα κεφαλής (ελαφρά εγκεφαλική διάσειση). Πρόκειται για συχνό σύμπτωμα και μπορεί να συνοδεύεται από ζάλη, ιλλίγγους, αίσθημα κόπωσης, κακή διάθεση, καταθλιπτική συνδρομή.

Χρόνιος πονοκέφαλος

Η κεφαλαλγία που επιμένει για χρόνια έχει συνήθως διαφορετικά αίτια σε σύγκριση με τις οξείες ή περιστασιακές μορφές. Οι πιο συχνές μορφές χρόνιας κεφαλαλγίας είναι η ημικρανία και η κεφαλαλγία τάσεως. Πολλοί ασθενείς περιγράφουν τον πόνο ως «σφύξιμο στα μηνίγγια», μια φράση που αποτυπώνει την αίσθηση πίεσης ή παλμών στους κροτάφους, ιδιαίτερα σε περιόδους έξαρσης των συγκεκριμένων μορφών κεφαλαλγίας.

• Η ημικρανία είναι μια μορφή έντονου πονοκεφάλου που συχνά εκδηλώνεται ως σφύζων ή παλλόμενος πόνος, συνήθως εντοπισμένος στη μία πλευρά του κεφαλιού. Συνοδεύεται συχνά από ναυτία, εμετούς και αυξημένη ευαισθησία στο φως (φωτοφοβία) και στους ήχους (ηχοφοβία). Τα επεισόδια ημικρανίας μπορεί να διαρκέσουν από μερικές ώρες έως και ημέρες και να είναι τόσο έντονα ώστε να επηρεάζουν σοβαρά την καθημερινή λειτουργικότητα του ατόμου. Πολλοί ασθενείς εμφανίζουν προειδοποιητικά συμπτώματα, γνωστά ως «αύρα», πριν την έναρξη του πονοκεφάλου. Η αύρα μπορεί να περιλαμβάνει οπτικές διαταραχές όπως λάμψεις φωτός ή σκοτώματα, αισθητικά συμπτώματα όπως μουδιάσματα ή μυρμηγκιάσματα στο πρόσωπο και τα άκρα, καθώς και άλλες νευρολογικές εκδηλώσεις.Πολλοί περιγράφουν τον πόνο ως "σφύξιμο στα μηνίγγια", υποδηλώνοντας εντόπιση πίεσης ή παλμών στους κροτάφους, ειδικά σε περιπτώσεις έντονης ημικρανίας ή κεφαλαλγίας τάσεως.
• Η κεφαλαλγία τάσεως έχει επίμονο και συνεχή χαρακτήρα. Δεν παρουσιάζει τα χαρακτηριστικά επεισόδια της ημικρανίας. Συνοδεύεται από διαταραχές ύπνου, καταθλιπτική διάθεση, αίσθημα κόπωσης. Οι ασθενείς περιγράφουν ένα συσφιγκτικό άλγος στο κεφάλι, πόνο στους κροτάφους, μετωπιαίο πόνο και πόνο πάνω από τα μάτια.

Συχνά οι ασθενείς ρωτούν “Πότε να ανησυχήσω;”. Ο νευροχειρουργός Dr. Δημήτριος Ζευγαρίδης βρίσκεται στη διάθεσή σας για να σας εξηγήσει τι είναι ένας έντονος πονοκέφαλος ή κεφαλαλγία, πώς περνάει και να προτείνει την κατάλληλη διαγνωστική και θεραπευτική προσέγγιση. Αν οι πονοκέφαλοι επιμένουν ή συνοδεύονται από νευρολογικά συμπτώματα, πραγματοποιήστε την επικοινωνία σας με τον γιατρό και κλείστε ραντεβού στο ιατρείο του στη Θεσσαλονίκη για εξατομικευμένη αξιολόγηση.